02. Sint Maartenskerk

Het is moeilijk voor te stellen, maar lang hebben in het kleine dorp Ophemert twee grote kerken gestaan. De huidige Sint Maartenskerk bestond al in het jaar 1028 en werd gesticht door het bisdom Utrecht. Een nog veel oudere kerk werd opgericht door een ander bisdom, dat van Luik. Deze zogenaamde Sint Lambertuskerk stamt al uit de jaren 850-950.

Na de reformatie eind zestiende eeuw ging het snel bergafwaarts met veel katholieke kerken. Ze werden protestants of niet meer gebruikt zoals de Sint Lambertus. Vanaf 1677 werd de Sint Lambertus afgebroken.

Naast deze twee kerken was er sprake van nog andere gebedshuizen in Ophemert. Zo was er de kapel van de Ridderlijke Duitse Orde, inmiddels verdwenen. Van 1875 tot 1920 stond een synagoge aan de Waalbandijk en dat was voor de Joodse families een belangrijke plek voor samenkomst. Dit gebedshuis is ook geheel verdwenen.

Arie Arendonk is voorzitter van de PKN in Ophemert en Zennewijnen en leidt ons rond in de enige kerk die nog overgebleven is: de Sint Maartenskerk.

04. Vikingaanval

Rond het jaar 1006 werd het dorp Ophemert getroffen door een Vikingaanval, een van de laatste plundertochten in het rivierengebied. De Vikingen, die via de Waal het binnenland konden bereiken, stonden bekend om hun snelle schepen en onverwachte aanvallen op dorpen en kloosters. Volgens middeleeuwse kronieken werd in dit jaar meerdere dorpen in de Betuwe, waaronder Ophemert, verwoest en geplunderd.

De bewoners van het dorp, dat toen waarschijnlijk bestond uit enkele boerderijen en een houten kapel, konden weinig weerstand bieden. De aanvallers namen vee, graan en kostbaarheden mee en staken huizen in brand. Het duurde jaren voordat de streek hersteld was van de schade.

Toch bleef Ophemert bewoond en herrees het dorp op dezelfde plek. De herinnering aan deze aanval leefde voort in de verhalen van de monnik Alpertus van Mertz en kreeg onverwacht wetenschappelijke onderbouwing na archeologische opgravingen. Archeoloog Erik Verhelst van RAAP laat ons recent gevonden bewijzen zien van deze aanval. Een tastbare link met de roerige tijd waarin de rivieren niet alleen handelsroutes, maar ook gevaren met zich meebrachten.

06. Stiftsche Uiterwaarden

De Stiftsche Uiterwaarden, gelegen langs de Waal bij Ophemert, vormen een bijzonder stukje riviernatuur met een rijke geschiedenis. De naam verwijst naar het stift van de Ridderlijke Duitsche Orde, die hier eeuwenlang gronden bezat. Deze uiterwaarden dienden destijds als hooi- en graaslanden voor het stift en de dorpsbewoners, maar ook als natuurlijke bescherming tegen hoogwater. De Kil is een voormalige loop van de Waal uit de 17e eeuw.

Tegenwoordig maken de Stiftsche Uiterwaarden deel uit van het natuurgebied van Staatsbosbeheer, waar rivier en natuur vrij spel hebben. De Waal mag hier weer overstromen, waardoor wilgenbossen, bloemrijke graslanden en geulen ontstaan — waardevolle leefgebieden voor vogels, bevers en talloze planten.

Tijdens een wandeling ervaar je er de dynamiek van het rivierenlandschap: het voortdurende samenspel van water, wind en klei. Het gedicht dat je hoort is van Herman Verweij en wordt voorgedragen door Ineke Touwen.

08. Huis Op Hemert

In het hart van Ophemert bevindt zich het multifunctionele centrum Huis op Hemert, een warme ontmoetingsplek waar bewoners elkaar treffen en verenigingen samenkomen. Het gebouw biedt zalen, een gymzaal, vergaderruimtes en een gezellige bar‑foyer, ideaal voor zowel feestelijke bijeenkomsten als trainingen of sportactiviteiten.

Maandelijks worden er activiteiten georganiseerd voor jong en oud: van vrije inloop en handwerkclub tot pubquizzen en gezamenlijke maaltijden.

Dankzij deze veelzijdigheid vervult Huis op Hemert echt de functie van dorpshuis: het versterkt de sociale cohesie, stimuleert vrijwilligerswerk en geeft het dorp een actieve kern waar iedereen welkom is.

10. Fruitteelt in de Betuwe

De Betuwe staat al eeuwen bekend als het fruitcentrum van Nederland. De vruchtbare kleigrond, gevormd door eeuwen van overstromingen van Rijn en Waal, bleek uitermate geschikt voor de teelt van appels, peren, kersen en pruimen. Wat begon als kleinschalige dorps- en kloostertuinen groeide vanaf de negentiende eeuw uit tot een bloeiende fruitteeltregio.

In en rond Ophemert vind je nog altijd boomgaarden die dit landschap kleur geven. In het voorjaar veranderen ze in een zee van bloesem, en in de zomer en herfst wordt er geoogst voor markten en fruitverwerking. De fruitteelt bracht niet alleen welvaart, maar ook een herkenbaar coulisselandschap van dijken, hoogstamboomgaarden en kronkelende weggetjes.

Vandaag combineren moderne fruittelers traditie met innovatie: oude rassen worden gekoesterd naast nieuwe teeltvormen en duurzame methoden. Zo blijft de Betuwe een levend symbool van het samenspel tussen mens, natuur en landbouw – en van het zoete karakter van het rivierenland.

12. Kapelstraat, Duitse Orde (alleen foto + tekst)

In Ophemert herinnert de naam Kapelstraat aan een bijzonder stukje middeleeuwse geschiedenis: de aanwezigheid van de Ridderlijke Duitsche Orde. Deze ridderorde, ontstaan rond 1190 in het Heilige Land, had in de late middeleeuwen ook bezittingen in de Betuwe. In Ophemert bezat de Orde een kleine kapel of gebedshuis, vermoedelijk met enkele omliggende gronden. De orde speelde een rol in het religieuze en maatschappelijke leven van het dorp, naast haar bredere taak om armenzorg en bescherming te bieden aan reizigers en zieken.

Hoewel de kapel zelf allang verdwenen is, leeft haar herinnering voort in de namen Kapelstraat en Kapelhof, die verwijzen naar de plek waar zij ooit heeft gestaan. Ook de Stiftsche Uiterwaarden grijpt terug op bezittingen van deze orde.

De Ridderlijke Duitsche Orde had verspreid over Nederland meerdere commanderijen, waaronder in Utrecht en Gemert. De vestiging in Ophemert was klein, maar maakt duidelijk dat ook dit rivierdorp deel uitmaakte van een groter religieus netwerk dat het landschap mede vormgaf.

14. Mariabos (alleen foto + tekst)

Het Mariabos is een begrip in Ophemert en omgeving. De inwoners vertoefden hier vroeger graag bij de vijver en wandelden over de bospaadjes. Om de hond uit te laten of de schaduw op te zoeken. Geliefden kerfden hier hun namen in de bomen.

Actuele situatie: Het bos is tot nader bericht afgesloten voor recreanten. Dit deel van het ommetje Hemertse 8 kan dan ook niet worden belopen. Vanwege loshangende bomen en takken (door harde wind i.c.m. essentaksterfte) en zeer natte omstandigheden is openstelling voor recreanten niet verantwoord. Hij is nog niet duidelijk wanneer het bos – dat eigendom is van Lord Mackay – weer open wordt gesteld.

16. De Schelp

Tekst nog herschrijven, komt van Hemertse 8 website:
De Muziekschelp staat midden in het dorp en is een karakteristiek monumentaal podium voor buitenkunst. Muzikanten kunnen door de vorm van de schelp zonder versterking spelen. Deze muziekschelp wordt regelmatig gebruikt voor uitvoeringen van muziekvereniging Euphonia (in 1907 opgericht en nog steeds actief) en andere evenementen.